ΚΑΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ… ΜΕΛΛΟΘΑΝΑΤΟΥΣ ΤΟΥ ΜΗΤΣΟΤΑΚΙΣΜΟΥ

 

Του Μανώλη Κοττάκη

Ακούω αυτές τις μέρες με προσοχή τις συνεντεύξεις που δίδει σε τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως για να αιτιολογήσει τις νέες ρυθμίσεις για το 13ωρο στον ίδιο εργοδότη και για τη δυνατότητα κατάτμησης της θερινής άδειας χιλιάδων εργαζομένων σε τέσσερις «δόσεις». Η Κεραμέως δεν είναι τυχαία πολιτικός, και ας είναι «αντιδημοφιλής». Έχει καλές σπουδές σε ξένα πανεπιστήμια, με πρώτο το Χάρβαρντ (αυτός ήταν ο λόγος που ο Αντώνης Σαμαράς την έβαλε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας το 2012), είναι εργασιομανής, δεν έκανε τη μεγάλη «γκέλα» στα υπουργεία που θήτευσε μέχρι στιγμής. Ωστόσο, της λείπουν δύο βασικές δεξιότητες, οι οποίες στο τέλος συμπυκνώνονται σε μία: η πρώτη έλλειψή της είναι ότι σε όλη της τη ζωή δεν έχει αναγκαστεί να εργαστεί σε συνθήκες «υπό». Εξάρτησης. Με αφεντικό πάνω από το κεφάλι της. Τα περισσότερα χρόνια της εργάζεται «επί». Με εξουσία δικής της επί ανθρώπων. Άρα, δεν μπορεί να μπει πλήρως στην ψυχολογία του κόσμου της εργασίας, και έτσι επιχειρηματολογεί για τις ρυθμίσεις της έχοντας στον νου της έναν ιδεατό κόσμο. «Ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα να ζητήσει, ο εργοδότης συναινεί». Ενώ, στην πραγματική ζωή, συνήθως, πλην φωτεινών εξαιρέσεων, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο από αυτό που περιγράφουν οι νόμοι: ο εργοδότης απαιτεί, ο εργαζόμενος «συναινεί». Σε συνθήκες ατομικών συμβάσεων, μάλιστα, αυτό τείνει να γίνει νόμος. Ο συσχετισμός ισχύος είναι συντριπτικά εις βάρος του εργαζομένου, αντικειμενικά. 

Το δεύτερο που της λείπει είναι η ενσυναίσθηση. Η Νίκη Κεραμέως εκλέγεται στον «πλούσιο» Βόρειο Τομέα και οι πιέσεις για αυτού του τύπου τα ζητήματα από εργαζομένους είναι αμελητέες. Για να μην πω ότι στον Βόρειο Τομέα κατισχύει το δίκαιο της αγοράς. Ελλείψει αυτών των δύο «δεξιοτήτων», η πείσμων και εργατική Κεραμέως -που, αν είχε την ίδια καταγωγή με τη Βρετανίδα πρώην πρωθυπουργό, θα είχε προδιαγραφές Θάτσερ- τείνει να μην έχει πλήρη επαφή με την ελληνική πραγματικότητα. Της συνέβη και στο υπουργείο Παιδείας, αλλά ο λανθασμένος νόμος της για την εκλογή πρυτάνεων με ζυγό εκλεκτορικό σώμα (που είχε ως αποτέλεσμα να μείνουν ακέφαλα τα πανεπιστήμια επί ενάμιση χρόνο λόγω ισοψηφιών 3-3 στις εκλογές) δεν στοίχισε πολιτικά ούτε στην κυβέρνηση ούτε στην ίδια. Εδώ, όμως, το λάθος μπορεί να τους κοστίσει. Με τόσα σκάνδαλα είναι το κερασάκι στην τούρτα. 

Δεν μπαίνω καν στον κόπο να συζητήσω πόσο σοφό είναι να αναγγέλλεις σε περίοδο διακοπών τη νομοθέτηση του σπασίματος της ετήσιας άδειας χιλιάδων εργαζομένων και να επιχειρηματολογείς ότι αυτό είναι δικαίωμα του εργαζομένου. Το να θέλει, δηλαδή, να την «κόψει» στα τέσσερα και να την επεκτείνει στον χειμώνα. Με τον συσχετισμό που επικρατεί στην αγορά εργασίας, κάθε τέτοιο «δικαίωμα» του εργαζομένου θα καταλήξει σε δικαίωμα του εργοδότη να του δίνει άδεια όποτε θέλει, και στο τέλος θα γίνει πρόβλημα για την ίδια την επιχείρηση. Γιατί υγιείς είναι οι επιχειρήσεις στις οποίες υπάρχει αρμονία στις σχέσεις εργοδότη – εργαζομένου. Όχι ένταση. 

Το προσπερνώ αυτό, λοιπόν, και εύχομαι η υπουργός Εργασίας να αφαιρέσει τη συγκεκριμένη διάταξη πριν της το ζητήσει η ΓΣΕΕ, όπως άφησε ανοιχτό χθες. Το λάθος είναι λάθος. Αλίμονο στον πολιτικό που δεν το καταλαβαίνει, αλλά περιμένει να του το υποδείξουν οι άλλοι. 

Έρχομαι τώρα στα επιχειρήματα της υπουργού για το ωράριο εργασίας 13 ωρών στον ίδιο εργοδότη. Υποστήριξε ότι το ζητούν εργαζόμενοι, γιατί τώρα εργάζονται 13ωρο σε δύο εργοδότες, με λιγότερα χρήματα από όσα θα εισπράττουν μελλοντικά με υπερωρίες στον ίδιο εργοδότη για 37 μέρες τον χρόνο κατ’ ανώτατο όριο. Προσπερνώ και πάλι τον λάθος μαθηματικό υπολογισμό στα ημερομίσθια. Άλλο προσαυξημένος μισθός για 37 ημέρες εργασίας επί 13 ώρες στον ίδιο εργοδότη και άλλο δύο μισθοί από δύο εργοδότες για πολύ μεγαλύτερο διάστημα των 37 ημερών. Αυτό που είναι ανησυχητικό είναι δύο πράγματα: το πόσο βαθιά αγνοεί η κυρία υπουργός βασικά δεδομένα της αγοράς εργασίας. Εάν, πρώτον, επισκεφθεί μεγάλο πολυκατάστημα της οδού Πανεπιστημίου, θα ακούσει τις πωλήτριες να μουρμουράνε ότι δεν πληρώνονται ποτέ τις υπερωρίες του Σαββάτου. Και, αν το καταγγείλουν στην Επιθεώρηση, ξέρουν αργά ή γρήγορα ποια θα είναι και η εργασιακή τους τύχη – θα εισπράξουν τις υπερωρίες και θα χάσουν τη δουλειά τους. Και τώρα το σημαντικότερο: αν εργάζεται κάποιος/κάποια σε δύο δουλειές και θέλει να τις συμπυκνώσει σε μία (με το επιμίσθιο των επιπλέον πέντε ωρών του οκταώρου), αυτό σημαίνει ότι ο μισθός από τη μια δεν του φτάνει για να ζήσει! Για να θες να κάνεις δύο δουλειές ή για να συμπυκνώνεις το ωράριο δύο εργασιών σε μία, κάτι πολύ λάθος συμβαίνει στην αγορά εργασίας. Ποιο είναι αυτό, αφήνω τον εξαιρετικό συνάδελφο και διευθυντή μεγάλων εφημερίδων Κώστα Καλλίτση να το εξηγήσει στην κυρία υπουργό, σε περίπτωση που δεν διάβασε το άρθρο του στην «Καθημερινή» για τη μεγάλη ασυμμετρία. Αντιγράφω δειγματοληπτικώς:

«Ο πληθωρισμός στην Ευρώπη αποκλιμακώνεται, καθ’ ημάς κλιμακώνεται. Τον Μάιο έπεσε στην ευρωζώνη στο 1,9%, από 2,2% τον Απρίλιο, σε εμάς σκαρφάλωσε στο 2,5%, από 2% – ο μύθος του εισαγόμενου πληθωρισμού δεν στέκεται πολύ καλά. Άραγε -τίθεται συχνά το ερώτημα-, είναι υψηλές οι τιμές ή μήπως είναι χαμηλοί οι μισθοί; Και τα δύο. Με πληθωρισμό κερδών και με καθηλωμένους τους μισθούς, τα τελευταία χρόνια γίνεται μια πρωτοφανής αναδιανομή από τη μισθωτή εργασία στα κέρδη. Οι τιμές των ακινήτων έχουν αναπληρώσει τις απώλειές τους μετά την κορυφή του 2008, και σε αρκετές περιοχές της χώρας τις έχουν ξεπεράσει. Τα κέρδη των εισηγμένων ξανάπιασαν ήδη από το 2022 την κορυφή του 2007, και από πέρυσι σταθερά την υπερβαίνουν. Για πολλές μεγάλες επιχειρήσεις, μάλιστα, οι αποδόσεις επί των ιδίων κεφαλαίων (αυτών που έχουν βάλει οι μέτοχοι από την τσέπη τους) αγγίζουν ποσοστά που καμιά εταιρία σε άλλη χώρα της Ευρώπης δεν μπορεί καν να φανταστεί. Τι παραμένει σε καθεστώς αποπληθωρισμού; Οι μισθοί και τα ημερομίσθια. Γι’ αυτά ισχύει ένα ιδιότυπο μνημονιακό καθεστώς, καθώς η αποδυνάμωση των συνδικάτων επιτρέπει να μένει στην «κατάψυξη» ο θεσμός των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Έτσι, 1,5 εκατ. μισθωτοί παίρνουν στο χέρι λιγότερα ή πολύ λιγότερα από 950 ευρώ/μήνα. Είναι φτωχοί, αν και δεν είναι άνεργοι. Ένας πρόχειρος υπολογισμός για το ύψος της αναδιανομής εις βάρος της εργασίας: αν στην 6ετία από το 2019 το μερίδιο της μισθωτής εργασίας δεν είχε μειωθεί από το 36,8% στο 35% του ΑΕΠ, τα εισοδήματα των μισθωτών σήμερα θα ήταν 4,2 δισ. μεγαλύτερα. Κι αν το μερίδιο των κερδών (που είναι το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη…) δεν είχε αυξηθεί από το 48,3% στο 50,2% του ΑΕΠ, σήμερα τα κέρδη θα ήταν μικρότερα κατά 4,5 δισ. ευρώ. Να το πούμε αλλιώς: το 2019, τα εισοδήματα από κέρδη ήταν μεγαλύτερα από αυτά της εργασίας κατά 21,3 δισ. ευρώ. Το 2024, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα κέρδη ήταν κατά 36,1 δισ. ευρώ μεγαλύτερα από τα εισοδήματα της εργασίας. Η διαφορά μεγάλωσε κατά 69,5%.

Ή, πολύ σχηματικά, έτσι, για μια κάποια πολύ γενική σύγκριση: τα εισοδήματα της εργασίας συμμετέχουν στο ΑΕΠ με 83 δισ. και τα κέρδη με 119 δισ. Αν τα μερίδιά τους ήταν στον μέσο όρο των «27» της Ε.Ε., η εργασία θα συμμετείχε με 114 δισ. (+31 δισ.) και τα κέρδη με 97 δισ. (-22 δισ.)».

Αυτά που θεμελιώνει τεχνοκρατικά ο Κώστας Καλλίτσης τα καταλαβαίνει πραγματικά μόλις κοιτάξει την τσέπη κάθε εργαζόμενος, κάθε ζευγάρι εργαζομένων που δουλεύουν από ήλιο σε ήλιο για να εξασφαλίσουν μια άνετη ζωή στα παιδιά τους. Βεβαίως, η ασυμμετρία αυτή δεν είναι ευθύνη της Νίκης Κεραμέως – έχουν βάλει πολλοί το χεράκι τους. Είναι ευθύνη της, όμως, να μην την παροξύνει με ρυθμίσεις και επιχειρήματα που απομακρύνουν ακόμα πιο πολύ αυτή τη μεγάλη παράταξη από τον κόσμο της εργασίας. Η κοινωνική ειρήνη είναι προϋπόθεση για την πολιτική σταθερότητα.

Εάν εργάζεσαι για αυτά τα ποσά, σου ζητούν αύξηση ωραρίου και βλέπεις κάποιους να εισπράττουν άκοπα 100.000 και 200.000 ευρώ από παράνομες επιδοτήσεις, δεν τα έχεις στο τέλος μόνο με τους υπουργούς Γεωργίας. Η «μπάλα» παίρνει και όλους όσοι παίζουν στις τηλεοράσεις με διαγράμματα με τον πόνο σου. Να ζεις ζωή χωρίς ζωή…