ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΛΩΣΗΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ – 1

 

Πολλοί Έλληνες κορυφαίοι λογοτέχνες, ασχολήθηκαν  με την λαογραφία. Ήθη, έθιμα και τρόπος ζωής του λαού μας, απασχόλησαν με κάποιον τρόπο τον Νικόλαο Πολίτη, τους «ραδιοφωνικούς» Ευγενία Περιορή και Νίκο Σφυρόερα, τον Κώστα Μπίρη, τους αθηναιογράφους Δημήτρη Καμπούρογλου και τον σύγχρονό μας Γιάννη Καιροφύλα.

·        Γράφει ο Χρήστος Μπολώσης

Όλοι αυτοί και ασφαλώς μερικοί ακόμα που μου διαφεύγουν και τους ζητώ συγγνώμη,  έσκυψαν στην Ελληνική κοινωνία και διέσωσαν θρύλους, παραδόσεις ακόμα και καθημερινές συνήθειες.

Νομίζω όμως ότι και ο παλιός Ελληνικός κινηματογράφος, έχει συμβάλει στην διάσωση λαογραφικών στοιχείων της Ελληνικής κοινωνίας. Πολλές φορές ή μάλλον πάντα,  ίσως χωρίς να θέλει, μας δίνει χαρακτηριστικές εικόνες μιας ζωής, οι συνήθειες της οποίας,  έχουν χαθεί πιά.

Μέσα στις παλιές ταινίες, βλέπουμε οικογενειακές παραδόσεις, ήθη και έθιμα, κοινωνικά προβλήματα της εποχής και πολλά άλλα, τα οποία θα προσπαθήσουμε να σας θυμίσουμε φίλοι και φίλες. 

Αρχίζουμε:

α. Ήθη και έθιμα της Ελληνικής υπαίθρου

      Απεικονίζονται σε όλες τις ταινίες τις επονομαζόμενες συλλήβδην «Φουστανέλες». Η «Γκόλφω», «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», η «Αστέρω» κ.λπ. Στις ταινίες αυτές βλέπουμε τον άρχοντα τσέλιγκα με τα 400 πρόβατα και τα 500 γίδια (για τα οποία, σίγουρα και δικαίως, σήμερα θα έπαιρνε μια γερή επιδότηση από τον ΟΠΕΚΕΠΕ), με την όμορφη μεν, ξινή δε, κόρη. Το φτωχό τσομπανόπουλο που αγαπάει μια φτωχειά, αν είναι και ορφανή ακόμα καλύτερα, βοσκοπούλα. Όμως η όμορφη μεν, ξινή δε αρχοντοπούλα το καψουρεύεται το παλικάρι, οπότε τσελιγκάδες, αρχοντοπούλες, βοσκοπούλες, τσοπανόπουλα, αρνιά και γίδια μπερδεύονται και γίνονται αχταρμάς και άντε συ να τους ξεχωρίσεις.

Στις ταινίες αυτές είχαμε βέβαια και το παραδοσιακό Ελληνικό πανηγύρι, το οποίο σήμερα έγινε φεστιβάλ, κατά πως σοφά είπε ο Χάρι Κλιν, στο οποίο τραγουδούσε ο Δημήτρης Ζάχος ή ο Θανάσης Καμπαφλής, συνοδεία λαϊκής ορχήστρας.

Εδώ να σημειώσουμε ότι η ταινία «Αστέρω» δεν ξεκίνησε σαν «φουστανέλα», αλλά σαν… γουέστερν. Καουμπόηδες λοιπόν, τους οποίους ευφάνταστος σκηνοθέτης, τους μετέτρεψε σε φουστανελάδες. Την πληροφορία αυτή, την έχουμε από την έξοχη διαδικτυακή εκπομπή «Κασταλία», του κ. Ανδρόνικου Τζιβλέρη

β. Κοινωνική ανισότητα

      Αυτές είχαν μεταξύ των πρωταγωνιστών τους κυρίως την Τασσώ Καβαδία («Αυτή δεν είναι της τάξεώς μας») και τους Μάνο Κατράκη, Χρήστο Τσαγανέα, Θόδωρο Μορίδη και άλλους. Αυτοί ήταν οι πλούσιοι, στριφνοί και αντιπαθείς  γονείς, που μισούσαν την φτωχή νέα ή τον μπατίρη νέο, που αγαπούσαν ο γιός τους ή η κόρη τους και προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να σταθούν μπόδιο στην ευτυχία τους. Η κλασσική ατάκα τους ήταν: «Αυτόν τον προικοθήρα θα πάρεις;». Η αγάπη των παιδιών περνούσε από σαράντα κύματα και στο τέλος, αφού εν τω μεταξύ ο φτωχός νέος είχε πάρει το δίπλωμά του πολιτικού μηχανικού ή γιατρού, όλοι μαζί συμπεθέρια και ζευγάρι κάνανε βόλτα μαζί στο πάρκο, σπρώχνοντας και το καροτσάκι του φρεσκογεννημένου μωρού. 

Υπήρχε όντως τότε μιά διαφορά, την οποία όμως ο κινηματογράφος την παρελάμβανε ως τρίχα και την έκανε τριχιά. Κλασσικές τέτοιες ταινίες ήταν «Η αρχόνισσα και ο αλήτης» με το εκρηκτικό δίδυμο Αλίκης – Δημήτρη, «Η αριστοκράτισσα  και ο αλήτης» (Δαδινόπουλος –  Παπανίκα), «Το κλωτσοσκούφι» (Βουγιουκλάκη – Αλεξανδράκης), «Το κορίτσι του Λούνα Παρκ» (Αλίκη – Δημήτρης) και πάρα πολλές άλλες

Κοινωνικά φαινόμενα 

Γυρίστηκαν αρκετές ταινίες αλλά οι αντιπροσωπευτικότερες από αυτές, που σπάσαν και τα ταμεία  είναι της Φίνος Φιλμ ο «Κατήφορος» και  «Νόμος 4.000».

«Ο κατήφορος», με μία εκπληκτική Ζωή Λάσκαρη και έναν συγκλονιστικό Νίκο Κούρκουλο, καταπιανόταν με την ζωή και τις συμπεριφορές της νεολαίας της εποχής εκείνης (η ταινία προβλήθηκε το 1961). Τρελά πάρτι, κλεμμένα αυτοκίνητα, γονείς που απορροφημένοι από το επάγγελμά τους ή τις αδυναμίες τους (χαρτοπαιξία), παραμελούν εντελώς τα παιδιά τους, ώσπου κάποιο γεγονός τους ξυπνάει απότομα και πολύ άσχημα και που όλα αυτά καταλήγουν στον φόνο.

Ήταν μία ταινία που όταν προβλήθηκε ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Θετικών και Αρνητικών.

Στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια «Βικιπαίδεια», διαβάζουμε σχετικώς: 

«Αυτή ήταν η πρώτη εμφάνιση στον κινηματογράφο της Ζωής Λάσκαρη. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Ρέας είχε προταθεί αρχικά στην Αλίκη Βουγιουκλάκη, η οποία τον απέρριψε λόγω της τολμηρότητας της σκηνής να τρέξει γυμνή στον δρόμο. Μετά από αυτή την ταινία, η Ζωή Λάσκαρη θα προσληφθεί μόνιμα στη Φίνος Φιλμ με μηνιαίο μισθό. Ο ίδιος ο Φιλοποίμην Φίνος παίζει έναν μικρό ρόλο κομπάρσου στη ταινία. Συγκεκριμένα κάνει τον υπάλληλο του δικαστηρίου που καλεί τους μάρτυρες. 

Η ταινία κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 2 Δεκεμβρίου 1961 και έκοψε 161.331 εισιτήρια στους κινηματογράφους Α’ προβολής Αθήνας και Πειραιά, ενώ ήταν 1η σε εισιτήρια τη χρονιά προβολής της. Η ταινία προβλήθηκε και στο εξωτερικό, ενώ ήταν πρώτη σε εισπράξεις στο Μεξικό τη σεζόν 1962-63. 

Ο «κατήφορος επρόκειτο να συμμετάσχει επίσημα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1961, όμως ο Φίνος την απέσυρε (μαζί με άλλες 2) γιατί κληρώθηκαν να προβληθούν σε μέρες και ώρες μη αρεστές στον παραγωγό. 

Ο Κώστας Σταματίου έγραψε στην εφημερίδα ‘’Η Αυγή’’: “Σαν ταινία, Ο κατήφορος έχει στιγμές καλές, σωστές και ισάξιες ευρωπαϊκών παρόμοιων έργων”. Στο ίδιο πνεύμα, ο Αχ. Μαμάκης γράφει στο ‘’ Έθνος’’: “Ο κατήφορος έχει σκηνές πρωτόγνωρες για ελληνική ταινία”.»

 Στους νέους ηθοποιούς που αναδείχθηκαν από την ταινία αυτή θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε και τους Βαγγέλη Βουλγαρίδη, τον Θανάση Παπαδόπουλο, ακόμα και τον Κώστα Βουτσά.

Ο «Νόμος 4.000» , κινείται περίπου στα ιδια επίπεδα, επικεντρώνοντας το «κοινωνικό σχόλιό»  του στον ομώνυμο Νόμο που τότε είχε κάνει πάταγο.

Αλλά βέβαια το θέμα δεν εξαντλείται σε ένα κείμενο περίπου 800 λέξεων, για αυτό θα συνεχίσουμε.

Απαραίτητη Διευκρίνιση

Φυσικά και το έχουμε ξαναπεί δεν ήταν όλες οι ταινίες του «παλιού καλού Ελληνικού κινηματογράφου, έτσι. 

Προ ημερών έτυχε να δω μια ταινία του 1966, με τίτλο: «Ούτε μιλάει ούτε λαλάει». ΣΕ κάποια σκηνή οι μεν κυνηγάνε τους δε, προσφιλές θέμα σε πολλές Ελληνικές ταινίες, και όλοι μαζί μπαίνουνε στο πλοίο «Άγιος Νεκτάριος». Τελικώς το κυνηγητό καταλήγει να πέσουνε άπαντες στη θάλασσα, αλλά από το πλοίο… «Αίγινα». Βγαίνουν έξω ξανακυνηγιούνται και επιτέλους φθάνουμε στο χάπι εντ, με το πλοίο ξαναεπιτέλους να αναχωρεί. Ποιο πλοίο όμως; Το … «Χαρά». Δηλαδή 3 στην συσκευασία του ενός. Μια σκηνή, τρία πλοία.

·        . Επί τέλους ιστορία! Και ιστορία σωστή και τεκμηριωμένη, βασισμένη σε επίσημα έγγραφα και στοιχεία αδιαμφησβήτητα και όχι σε αφηγήσεις … καπεταναίων. Αυτό έγινε προ ημερών  στο ξενοδοχείο  της «Μεγάλης Βρετανίας», το οποίο, τότε, χρησιμοποιήθηκε ως έδρα του Γενικού Στρατηγείου του Ελληνικού Στρατού, όπου το ΓΕΣ παρουσίασε τον ιστορικό τόμο «Ημερολόγιο Επιχειρήσεων Γενικού Στρατηγείου. 28 Οκτωβρίου  1940 – 12 Απριλίου 1941». Πάνω λοιπόν που είχαμε αρχίσει να εμπεδώνουμε ως γεγονός ότι το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ (αυτοί ντε που απελευθέρωσαν 4 χρόνια μετά την Ελλάδα…), είχαν προτάξει τα στήθη τους κατά του Άξονα, έρχεται το ΓΕΣ τα ανατρέπει όλα και αποκαθιστά την αλήθεια, η οποία βασίζεται σε Ημερολόγια Μονάδων, επίσημες αναφορές, σχεδιαγράμματα επιχειρήσεων, εκδοθείσες διαταγές  και Οδηγίες Επιχειρήσεων. Είναι μία σοβαρή προσπάθεια του Στρατού μας, να φωτίσει αυτή την ιδιαίτερα σημαντική για την Πατρίδα μας περίοδο. Τέτοιες προσπάθειες αξίζουν κάθε επαίνου και είναι ενδεικτικές του πόσο το Στρατός μας εκτός από των συνόρων φρουρός είναι και φρουρός της ιστορίας.

·        . Και ξαφνικά μας προέκυψε ο κύριος Στεφάν Λανουά. Και ποιος είναι ο κ. Λανουά; Μήπως είναι ο Ιησούς Χριστός; Μήπως ο Πάπας; Μήπως ο Δαλάϊ Λάμα; Μήπως ο Τσακ Νόρις; Μην είναι τ’ άσπαρτα ψηλά βουνά, που λέει και ο Ιωάννης Πολέμης; Τελικώς Qu’ est-ce que c’ est Λανουά, που έλεγε και ο τεράστιος Αλέφαντος; Δεν ξέρω πώς μας «φυτεύτηκε», να διαφεντεύει τα ούτως ή αλλέως ασθενή διαιτητικά μας. Αν το ζητήσαμε εμείς, ξεφτίλα Α΄ Εθνικής. Αν μας τον επέβαλαν, ρεζίλι Τσάμπιονς Λιγκ. Πήγε λοιπόν ο Λανουά στο γήπεδο της ΑΕΚ, όπου μερικοί τον πρόγκηξαν λόγω μη προτέρου εντίμου διαιτητικού βίου. Αυτό ήταν: Ξεσηκώθηκαν εισαγγελείς, πρωτοδίκες, πταισματοδίκες, ο Σύλλογος προστασίας της μεσογειακής φώκιας και άλλες συλλογικότητες και ζήτησαν την διάλυση της ΑΕΚ και την εκτέλεση δια τυφεκισμού των διοικητικών παραγόντων της. Βρε σεις είστε με τα καλά σας; Εδώ βρίζουν εν χορώ τον πρωθυπουργό, υπουργούς, μανάδες διαιτητών και ποδοσφαιριστών και ουδείς συγκινείται και για τον μεσιέ Λανουά  παρά λίγο να πάνε στράφι οι συμφωνίες για την Μέση Ανατολή;  Και εδώ ξαναπάει η ρήση του Νικόλα: Qu’ est-ce que c’ est Λανουά ρε σεις; Να είχατε σβερκώσει μερικούς ανεγκέφαλους, που βρίζουν τα πάντα όλα, μάλιστα. Αλλά εσείς κάνετε πως δεν ακούτε. Γελάει ο κόσμος βρε.

·        .Προ καιρού, τα δύο συνδρομητικά κανάλια ενοποίησαν τα αθλητικά προγράμματά τους  για το καλό των φιλάθλων, καθ΄ όσον όλοι για το καλό μας πασχίζουν!!! Τελικώς, ο συντονισμός που έχουν είναι για τα μπάζα (μη λες μπάζα), αφού προγραμματίζουν ντέρμπι να γίνονται είτε την ίδια ώρα ή  με ελάχιστη διαφορά, με αποτέλεσμα αν κάποιος πάει στο γήπεδο να δει το ένα παιχνίδι, να μη προλαβαίνει να παρακολουθήσει το άλλο. Με απλά λόγια, το δούλεμα και απ’ αυτούς πάει σύννεφο. Άλλο. Έβλεπα το τραγικό, από πλευράς ΑΕΚ, παιχνίδι Ηλιούπολη-ΑΕΚ και στην αρχή η cosmote, με ενημέρωσε ότι ο αγώνας γινόταν στο Ilioupolis Stadium (ώπα ρε!), στην δε σύνθεση της Ηλιούπολης,, συμμετείχαν οι Tsingris, Kostoulas, Keramidas ke alla paidia, ενώ οι Substitutes   ήταν οι  Stakambi, Katsioulas,  etc. Ανάλογη ήταν και η σύνθεση της ΑΕΚ με τους Rota, Pilio, Mandalo etc. Αυτά όλα κύριοι των συνδρομητικών, είναι τουλάχιστον περίεργα. Όταν σε αγώνα του Ελληνικού Κυπέλλου χρησιμοποιείτε τέτοιους τίτλους, τότε μας δίνετε το δικαίωμα να σκεφτόμαστε  ό, τι θέλουμε. Αλήθεια το ΕΣΡ τι κάνει; Ερώτηση του ενός εκατομμυρίου θα μου πείτε και θα συμφωνήσω. Και νάχεις και τον Νίκολιτς (προπονητής της ΑΕΚ) να λέει ότι τους έφταιγε το… σκοτάδι. Σκοτάδι όντως υπήρχε, αλλά κάπου αλλού.

Εμείς το ξέρουμε ή άλλοι;

Όπως το βλέπει κανείς…

Βάρα σανό βρεεεεεε

Άστο καλύτερα…

Κι’ όποιος κατάλαβε…κατάλαβε