Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ Ε΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

 

Οι Ελληνοβουλγαρικές συγκρούσεις και η Μάχη του Κιλκίς

 

Εργασία της συγγραφικής ομάδας του Ε΄₁ του 2ου Δημοτικού Σχολείου Κιλκίς «ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΧΑΣ». Έγραψαν οι: Μαρία Δ., Μαρία Κ., Κωνσταντίνα Κ., Ελένη Κ., Κωνσταντίνος Σ., Άννα Ρ., Γεωργία Σ., Ελευθερία Σ., Μαρία Σ.

 

Δευτέρα 21η Ιουνίου 2021. Το Κιλκίς πανηγυρίζει τιμώντας την 108η επέτειο της απελευθέρωσης. Πώς φθάσαμε στην ηρωική και πολύνεκρη μάχη του Κιλκίς 19 – 21 Ιουνίου 1913;

Η εμφάνιση των Βουλγάρων στην Ευρώπη 

Οι Βούλγαροι ήταν λαός ασιατικής καταγωγής, ήρθαν στην Ευρώπη τον 5ο αιώνα και αργότερα  εγκαταστάθηκαν πάνω από τον ποταμό Δούναβη. Ενώθηκαν με τους σλάβους και έγιναν ένα σλαβικό βασίλειο. Στα μέσα του 7ου αιώνα έκαναν επιδρομές και λεηλατούσαν το Βυζάντιο. Υπήρξαν όμως και περίοδοι ειρήνης. Στα χρόνια που βασιλιάς τους ήταν ο Βόγορης (852-889), βαπτίστηκε χριστιανός και πήρε το όνομα Μιχαήλ. Το παράδειγμά του ακολούθησαν και πολλοί ομοεθνείς του. Τη ίδια εποχή πήραν το κυριλλικό αλφάβητο από τους Σλάβους. Μετά από πολλούς πολέμους ο Βασίλειος ο Β΄ (ο βουλγαροκτόνος) διέλυσε το κράτος τους και το έκανε βυζαντινή επαρχία. Στον 12ο αιώνα οι Βούλγαροι θα ξαναφτιάξουν το κράτος τους, θα γίνουν ισχυροί, αλλά τελικά θα είναι και το πρώτο κράτος που θα υποταχθεί στους Οθωμανούς Τούρκους (1292 – 1293).

Τουρκοκρατία

Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, εκεί που σήμερα είναι Ελλάδα κατοικούσαν και Βούλγαροι και εκεί που σήμερα είναι η Βουλγαρία, κατοικούσαν και πολλοί Έλληνες. Τα παιδιά τους φοιτούσαν σε ελληνικά σχολεία και πολλοί Βούλγαροι θεωρούσαν τον εαυτό τους Έλληνες. Το 1762 ο Βούλγαρος μοναχός στο Άγιο Όρος, Παΐσιος, έγραψε ένα βιβλίο στη βουλγαρική γλώσσα, με σκοπό να παρακινήσει τους Βούλγαρους να μη γίνουν Έλληνες. Γράφει: «Ω, ανόητο έθνος! Γιατί ντρέπεστε να αποκαλείτε τον εαυτό σας Βουλγάρους και γιατί δεν γράφετε και δεν διαβάζετε στην μητρική σας γλώσσα; (...) Γιατί ντρέπεστε για την μεγάλη σας ιστορία και για την μεγάλη σας γλώσσα και γιατί αφήνεστε στο να μετατρέπεστε σε Έλληνες;»

Η Ρωσία το 1870 βοήθησε τους  Βουλγάρους να  δημιουργήσουν ξεχωριστή εκκλησία, που ονομάστηκε Βουλγαρική Εξαρχία. Η εκκλησία αυτή δεν αναγνωρίστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μετά από αυτό οι ορθόδοξοι Βούλγαροι διαχωρίστηκαν από τους ορθόδοξους Έλληνες και άρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ τους. Αργότερα το 1878 η Ρωσία νίκησε την Τουρκία στον πόλεμο και την ανάγκασε να υπογράψει τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Τότε δημιουργήθηκε η μεγάλη αυτόνομη Βουλγαρία που έφτανε έξω από τη Θεσσαλονίκη. Οι Έλληνες διαμαρτυρήθηκαν για αυτό που έκανε η Ρωσία όπως και οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις. Λίγους μήνες αργότερα, στο συνέδριο του Βερολίνου υπογράφηκε νέα συνθήκη σύμφωνα με την οποία η Βουλγαρία έχασε τις περισσότερες περιοχές και η Μακεδονία επέστρεψε στην  Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Βουλγαρία έγινε μικρότερη και θα παραμείνει αυτόνομη μέχρι το 1908 που θα γίνει ανεξάρτητη χώρα.

Ο Μακεδονικός Αγώνας

Στα επόμενα χρόνια οι Βούλγαροι πίεζαν με κάθε τρόπο τους ορθόδοξους Έλληνες της Μακεδονίας να δηλώσουν ότι ανήκουν στη Βουλγαρική Εκκλησία και να μιλούν τη βουλγαρική γλώσσα. Ήθελαν κάποια στιγμή να κατακτήσουν ολόκληρη τη Μακεδονία. Ο αγώνας των Ελλήνων για τη Μακεδονία ξεκίνησε από το 1822 όταν και οι Έλληνες της Μακεδονίας επαναστάτησαν κατά των Τούρκων. Τότε η Μακεδονία δεν απελευθερώθηκε και τώρα βλέπουν τη βουλγαρική απειλή. Οι Έλληνες αντιμετώπισαν αποτελεσματικά τις προσπάθειες των Βουλγάρων και το σχέδιό τους να κάνουν Βούλγαρους τους Έλληνες δεν θα επιτύχει. Οι συγκρούσεις Ελλήνων και Βουλγάρων στην περιοχή της Μακεδονίας θα σταματήσουν το 1908 με επέμβαση των Τούρκων.

Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος

Οι Τούρκοι, από το 1908 προσπάθησαν να εκτουρκίσουν όλους τους χριστιανικούς πληθυσμούς. Τα νέα κράτη που δημιουργήθηκαν (Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βουλγαρία) ήθελαν να καταλάβουν εδάφη που κατείχαν ακόμη οι Τούρκοι. Τα μεγάλα κράτη, Αγγλία – Γαλλία – Ρωσία, βλέποντας τη συνεργασία των Τούρκων με τη Γερμανία, δεν υποστήριξαν την Τουρκία. Η Ιταλία είχε νικήσει τους Τούρκους στον Λιβυκό Πόλεμο (Σεπτέμβριος 1911- Οκτώβριος 1912) και είχε αναγκάσει τους Τούρκους να φύγουν από τα νησιά του Αιγαίου. Τα βαλκανικά κράτη προχώρησαν σε μυστικές συνεννοήσεις μεταξύ τους, συμφώνησαν ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή να κηρύξουν τον πόλεμο κατά της Τουρκίας (4 Οκτωβρίου 1912).

Ο ελληνικός στρατός, με αρχιστράτηγο τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο, κινήθηκε προς δύο κατευθύνσεις: προς την Ήπειρο και τη Μακεδονία. Η πληροφορία ότι οι Βούλγαροι κινούνται προς τη Θεσσαλονίκη αναγκάζει τον ελληνικό στρατό να τρέξει γρήγορα. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης κρίθηκε σε αποφασιστική μάχη στα Γιαννιτσά (19-20 Οκτωβρίου 1912), η οποία έληξε με νίκη των Ελλήνων. Αργά το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου 1912 ο Οθωμανός διοικητής της πόλης Χασάν Ταχσίν Πασάς υπέγραψε το Πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης στους Έλληνες. Δύο μέρες αργότερα ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄, ο διάδοχος Κωνσταντίνος και τμήματα του ελληνικού στρατού μπήκαν στην πόλη και έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό. Την ίδια ημερομηνία οι Βούλγαροι μπήκαν στο Κιλκίς και άρχισαν να κατασκευάζουν οχυρώματα. Την 29^η Οκτωβρίου και αφού ο ελληνικός στρατός είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, δόθηκε άδεια στους Βουλγάρους να μπουν δύο τάγματα για να ξεκουραστούν. Τελικά πέρασαν στην πόλη όλη τη νύχτα 35.000 στρατιώτες και έμειναν στη βουλγαρική συνοικία στο κέντρο, γύρω από την εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Μετά από αυτό θα αρχίσουν τα προβλήματα και οι συγκρούσεις με τους 50.000 Έλληνες στρατιώτες που βρίσκονταν ήδη στη Θεσσαλονίκη.

Ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού στρατού θα αναγκαστεί να πάει στην Ήπειρο για να βοηθήσει στις μάχες για την κατάληψη των Ιωαννίνων οι οποίες κράτησαν 85 μέρες (29 Νοεμβρίου 1912 - 21 Φεβρουαρίου 1913). Αμέσως μετά την παράδοση της πόλης ο αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταντίνος διέταξε τον στρατό να επιστρέψει στην περιοχή της Θεσσαλονίκης χωρίς να ξεκουραστεί, γιατί οι Βούλγαροι είχαν γίνει από σύμμαχοι εχθροί.

Στις 18 Μαρτίου του 1913 ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ είχε βγει για τον απογευματινό του περίπατο με τον υπασπιστή του. Σε ένα στενό ήταν κρυμμένος ο Αλέξανδρος Σχινάς και όταν πέρασε ο Γεώργιος τον πλησίασε και τον πυροβόλησε. Η Ελλάδα έχασε ένα σημαντικό βασιλιά. Μετά την δολοφονία του, τον θρόνο του τον ανέλαβε ο γιος  του Κωνσταντίνος.

Τον Μάιο του 1913 ο πρώτος Βαλκανικός πόλεμος τερματίστηκε με συνθήκη που υπογράφτηκε στο Λονδίνο, ύστερα από την μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων. Η Βουλγαρία δεν ήταν ευχαριστημένη από τα εδάφη που πήρε και συνεχίζει τα επεισόδια προκαλώντας τους Έλληνες και τους Σέρβους, με κύριο στόχο να πάρει την Θεσσαλονίκη. Η Ελλάδα  κινδυνεύει να χάσει την Μακεδονία και για τον λόγο αυτό προχωρά σε συμφωνία με την Σερβία.

B΄ Βαλκανικός Πόλεμος

Η μάχη του Κιλκίς - Λαχανά

Οι Βούλγαροι έχουν συγκεντρώσει πολύ στρατό στο Κιλκίς για να καταλάβουν την Θεσσαλονίκη. Ο χώρος γύρω από το Κιλκίς μέχρι τα υψώματα Μάντρες, Γυναικόκαστρο και ως το Λαχανά είναι οχυρωμένος και εξοπλισμένος με πάρα πολλά πυροβόλα. Το έδαφος είναι ακάλυπτο και οι Βούλγαροι βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση. Χωρίς να κηρύξουν τον πόλεμο επιτίθενται ξαφνικά στις 17 Ιουνίου 1913 εναντίον των Ελλήνων και Σέρβων. Είχαν την πεποίθηση ότι σε 4 μέρες θα είχαν τελειώσει με τους αντιπάλους τους. Στο Κιλκίς θα γίνει η φονικότερη μάχη του δεύτερου Βαλκανικού πολέμου.

Οι Έλληνες αντιλαμβάνονται τα ύπουλα σχέδια του εχθρού και αποφασίζουν να επιτεθούν εναντίον τους. Ο Κωνσταντίνος, βασιλιάς πλέον, είναι και πάλι αρχηγός του ελληνικού στρατού. Η αρχή έγινε από τη Θεσσαλονίκη. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος έδωσε διαταγή να φύγουν οι Βούλγαροι από την πόλη και μέσα σε λίγες ώρες ο ελληνικός στρατός τους είχε διώξει. Στη συνέχεια θα ακολουθήσουν σφοδρές μάχες στην περιοχή από τη Θεσσαλονίκη μέχρι και το Κιλκίς. Την πρώτη μέρα ο ελληνικός στρατός είχε 2.000 απώλειες. Έχασε πολλούς αξιωματικούς επειδή οι Βούλγαροι τους αναγνώριζαν από τα διακριτικά και τους σημάδευαν εύκολα. Μετά από αυτό δόθηκε εντολή σε όλους τους αξιωματικούς να αφαιρέσουν τα διακριτικά τους για να μη γίνονται εύκολος στόχος. Ο αγώνας είναι τρομερός και παρά τις απώλειες οι Έλληνες κερδίζουν έδαφος. Στις 20 Ιουνίου ο ελληνικός στρατός έχει φτάσει πολύ κοντά στο Κιλκίς και το έχει περικυκλώσει. Όμως στο Κιλκίς βρίσκεται η μεγαλύτερη δύναμη του βουλγάρικου στρατού και πρέπει να εξουδετερωθεί. Ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος είναι πολύ ανήσυχος και στέλνει τη διαταγή: «Αύριο θέλω την πτώση του Κιλκίς, να  καταβάλετε κάθε προσπάθεια να αλωθεί το Κιλκίς απόψε». Η επίθεση συνεχίζεται την νύχτα με μεγάλη ένταση και ο Ελληνικός στρατός το πρωί της 21ης Ιουνίου ανακοινώνει την κατάληψη του Κιλκίς. Η Ελληνική σημαία κυματίζει στην πόλη και ο στρατηγός Καλάρης ανακοινώνει με μεγάλη χαρά: «Ο εχθρός εγκαταλείπει την πόλη». Οι Βούλγαροι τρέπονται σε άτακτη φυγή και ο Ελληνικός στρατός  προχωράει γρηγορότερα. Η νίκη ήταν πολύ σημαντική και οδήγησε στο αποτέλεσμα του δεύτερου Βαλκανικού πολέμου. Μεγάλο όμως ήταν και το τίμημα της νίκης γιατί είχαμε 4.649 νεκρούς και τραυματίες.

Ο Στρατηγός Ivanov. Γενικός  Στρατηγός των Βουλγαρικών δυνάμεων, γράφει: «Νόμιζα ότι είχα προβλέψει τα πάντα, ότι είχα μαντέψει τα πάντα, εκτός από την ελληνική  τρέλα».

Ο διάσημος Γάλλος Στρατηγός Debeney  δηλώνει: «Αυτή η τακτική του πολέμου δεν ήταν ούτε γαλλική, ούτε  γερμανική …ήταν απλά Ελληνική».

 

Μνήμη ηρώων

Συνταγματάρχης Πεζικού Αντώνιος Καμπάνης

Καταγόταν από την Άνδρο, θυσιάστηκε πηγαίνοντας πάνω σε ένα λόφο για να καταδείξει τη θέση του εχθρού.

Συνταγματάρχης Πεζικού  Ιωάννης Παπακυριαζής 

Καταγόταν από τη Φθιώτιδα και σκοτώθηκε στη μάχη του Λαχανά.

Αντισυνταγματάρχης Πεζικού  Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος

Καταγόταν από τη Λιβαδειά και σκοτώθηκε στη μάχη του Κιλκίς.

Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Αντώνιος Καμάρας

Καταγόταν από την Κέα, τραυματίστηκε στη μάχη του Κιλκίς και απεβίωσε στο νοσοκομείο.

Ταγματάρχης Πεζικού Φωκίων Διαλέττης

Καταγόταν από τη Χρυσοβίτσα Αιτωλοακαρνανίας, σκοτώθηκε καθώς το τάγμα του καταλάμβανε ένα από τα υψώματα της περιοχής του Κιλκίς.

Ταγματάρχης Πεζικού Αντώνιος Κουτήφαρης

Γεννήθηκε στο Βαρούσι Τρικάλων και σκοτώθηκε στη μάχη του Κιλκίς.

Ταγματάρχης Πεζικού Ιωάννης Βελισσαρίου

  Γεννήθηκε στη Ρουμανία και σκοτώθηκε στα στενά της Κρέσνας. Ο βασιλιάς έγραψε σε τηλεγράφημά του: «Χαιρετίζω τον ήρωα των ηρώων».

Εκτός από τους ανώτερους αυτούς αξιωματικούς τιμούμε και την μνήμη όλων των ηρώων που έπεσαν στην μάχη.

Ο Βασίλης Ρώτας και ο Στρατής Μυριβήλης έλαβαν μέρος σ΄ αυτές τις μάχες και στο συγγραφικό τους έργο περιέχονται πολλές αναφορές και εμπειρίες.

Ο Γεράσιμος Ραφτόπουλος ήταν μαθητής 12 χρονών πολέμησε και στους δυο Βαλκανικούς πολέμους. Ήταν ο νεότερος υπαξιωματικός με πάρα πολύ θάρρος. Όταν τον είχαν πιάσει πέντε Βούλγαροι αυτός σκότωσε τους τρεις και το έσκασε. Φεύγοντας άκουσε μέσα από μια αποθήκη έναν τραυματισμένο να φωνάζει βοήθεια. Τότε αυτός τον πήρε αγκαλιά στους ώμους του και τον πήγε στο νοσοκομείο. Για την ηρωική του πράξη τιμήθηκε από τον ελληνικό στρατό με τον βαθμό του δεκανέα.

Το τέλος Β΄ Βαλκανικού πολέμου - Η συνθήκη του Βουκουρεστίου 

Εναντίον της Βουλγαρίας επιτέθηκαν στη συνέχεια η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο ελληνικός στρατός θα προχωρήσει μέσα στη Βουλγαρία και ανατολικά θα φτάσει μέχρι τον ποταμό Έβρο. Η Βουλγαρία δεν μπόρεσε να αντέξει όλες αυτές τις επιθέσεις και αναγκάστηκε να δεχτεί την ήττα της. Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος τερματίστηκε με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου, στις 28 Ιουλίου του 1913. Η Ελλάδα πήρε όλη την Ανατολική Μακεδονία, ενώ έχασε τη Θράκη η οποία δόθηκε στους Βουλγάρους. Η Βόρεια Ήπειρος δόθηκε στο νέο κράτος της Αλβανίας το οποίο για πρώτη φορά δημιουργήθηκε. Η Ελλάδα επωφελήθηκε πολύ από τους Βαλκανικούς πολέμους, επειδή διπλασίασε την έκταση και τον πληθυσμό της. Η ομοψυχία, ο ενθουσιασμός και γενναιότητα του ελληνικού λαού, σε συνδυασμό με τις ικανότητες των ηγετών του, είχαν φέρει πολύ καλά αποτελέσματα.

Το μνημείο – Ηρώο Κιλκίς

Στην είσοδο της πόλης και αριστερά σε ένα ύψωμα βρίσκεται το ηρώο των πεσόντων στη μάχη του Κιλκίς. Τα αποκαλυπτήρια του γλυπτού έγιναν με μεγάλη επισημότητα στις 23 Ιουλίου 1928, εφόσον στη γιορτή παρευρισκόταν ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος και ο εθνικός ποιητής Κωστής Παλαμάς. Το άγαλμα διατηρείται και σήμερα σε καλή κατάσταση και παριστάνει τρεις μορφές. Η πρώτη είναι όρθια με το δεξί χέρι να κρατάει ένα πιστόλι και με το αριστερό έναν μισοπεθαμένο άντρα. Επίσης έχει βγάλει το σπαθί του από τη θήκη. Η τρίτη μορφή είναι ένας νεκρός πολεμιστής πεσμένος ανάμεσα στους τροχούς και το σκελετό ενός σπασμένο κανονιού. Ο δημιουργός του, Γεώργιος Δημητριάδης, γνωστός και ως «Αθηναίος γλύπτης», ήθελε με το έργο του να δείξει τις κακουχίες του πολέμου αλλά και τον ηρωισμό των πολεμιστών. Οι γενναίοι όμως στρατιώτες δεν τιμήθηκαν αμέσως λόγω των πολέμων που ακολούθησαν παρόλα αυτά ο Παλαμάς αφιέρωσε ένα ποίημα ειδικά για την περίσταση και ο πρωθυπουργός έναν λόγο για τους μαχόμενους και τους πεσόντες.